Gezondheid en welzijn gaat om veel meer dan de aanwezigheid van een medische aandoening. Het gaat onder meer om het voorkomen van ziekte, het vermogen met levensdimensies om te gaan en hoe je zelf jouw gezondheid kunt beïnvloeden. Gezondheid is daarmee niet langer alleen het domein van een zorgprofessional. Het vraagt een veel bredere blik en aanpak. Het landelijke ROS-netwerk ondersteunt deze insteek op talloze manieren.
Deze brede blik en aanpak op gezondheid wordt ‘Positieve Gezondheid’ genoemd. Het is volgens het Institute Positive Health (iPH) een bredere kijk op gezondheid uitgewerkt in zes levensdimensies. Het totaal van deze dimensies wordt verstaan onder ‘gezondheid’, blijkt uit onderzoek. De dimensies en bijbehorende aspecten worden beschreven in het spinnenwebdiagram, namelijk: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, dagelijks functioneren, meedoen en kwaliteit van leven. Mensen kunnen met het spinnenweb hun eigen gezondheid visueel in beeld brengen. Ook gebruiken zorgverleners het spinnenweb als voorbereiding op een gesprek over gezondheid en welzijn, de samenhang tussen de dimensies en de mogelijkheden die iemand zelf heeft om regie te voeren op zijn gezondheid.
Regionaal Positieve Gezondheid ondersteunen
“Het is waardevol om in de regio vanuit Positieve Gezondheid te werken”, zegt Maurits Hesselmans, directeur-bestuurder van Reos. ”Dit gedachtegoed helpt gezondheid vanuit een andere hoek te benaderen waarbij wellicht anders kan worden gehandeld, ook door de inwoners zelf. Met het oog op de stijgende zorgvraag en krappe arbeidsmarkt kan dit uitdagingen verminderen of zelfs deels oplossen. De zorg kan namelijk niet alle gezondheidsvraagstukken oplossen. Soms ligt het probleem bij het sociale netwerk, zingeving of een andere levensdimensie. Met Positieve Gezondheid kan de inwoner/ patiënt beter regie nemen en beter worden geholpen.”
Gezondheid ligt dus veel dichter bij de burger en het sociaal domein dan bij zorg alleen. Hesselmans licht toe:
”Vanuit verschillende hoeken worden allianties en bewegingen gestart om het gedachtegoed Positieve Gezondheid te verspreiden”, licht Hesselmans toe. Een ROS is een ideale partner om deze activiteiten te ondersteunen, te leiden of in te adviseren.”
Het ROS-netwerk (Regionale Ondersteuningsstructuren) in Nederland is dan ook actief bezig met dit thema. Sommigen bieden trainingen aan, anderen adviseren bij de implementatie van het concept Positieve Gezondheid of ondersteunen het implementeren van Welzijn op Recept. Wat doen de ROS’en nu om Positieve Gezondheid te stimuleren bij eerstelijnszorgverleners en hun samenwerkingspartners?
Bredere toepassingen van Positieve Gezondheid in de praktijk
“Momenteel zijn wij in drie wijken bezig om professionals te begeleiden naar een werkwijze gestoeld op het gedachtegoed Positieve Gezondheid”, aldus Raedelijn, ROS in regio Utrecht. “De aanpak is elke keer anders, passend bij de behoeften en context van dié wijk.”
Welzijn op Recept (WOR) is een voorbeeld van een werkwijze vanuit het concept. Binnen WOR werkt de huisarts samen met een welzijnsmakelaar die is gelinkt aan het sociaal domein. “Een patiënt komt bij de huisarts en deze verwijst de patiënt door naar de welzijnsmakelaar”, aldus ZONH, ROS in regio Noord-Holland. “De welzijnsmakelaar voert het gesprek met de patiënt via het spinnenweb. Die verwijst vervolgens de patiënt door naar een activiteit passend bij de levensdimensie die ondersteuning nodig heeft.”
Ook ZEL, ROS in de regio Nieuwe Waterweg Noord en Delfland, Westland en Oostland en daarnaast een zorggroep, ondersteunt zorgprofessionals in het direct toepassen van Positieve Gezondheid. “In de regio zijn alle leefstijlcoaches van GLI BeweegKuur BLCN geregistreerd en geschoold in het gedachtegoed”, aldus ZEL.
Gedachtegoed regionaal en landelijk op de kaart zetten
Positieve Gezondheid een plaats geven binnen netwerken zet het gedachtegoed regionaal en landelijk op de kaart, benoemt ZEL verder. “Wij hebben een begeleidingstraject ontwikkeld voor netwerken om het werken met Positieve Gezondheid beter vorm te geven. Het werken volgens die gedachte vergt een omslag in denken en samenwerken. Wanneer zorgverleners dit als netwerk gezamenlijk toepassen en werken met dezelfde uitgangspunten en taal, is het werken volgens Positieve Gezondheid nog effectiever.”
”Direct en indirect benutten ook wij de Positieve Gezondheid-benadering in trajecten”, aldus Samergo, ROS in Rotterdam en omgeving. Die trajecten zijn onder meer praktisch in werkgroepen met zorgverleners of adviserend in de patiëntreis, krachtige basiszorg, Transitie010 en de transitie in regio Zuid-Hollandse Eilanden en Ridderkerk. Robuust, ROS in de regio Zuid-Nederland, hanteert een vergelijkbare werkwijze. ”Positieve Gezondheid is altijd in ons werk een integraal onderdeel van waaruit wij werken met zorgpartijen. Adviseurs brengen de onderdelen nadrukkelijk in bij de methodiek patiëntreis. Ook is Positieve Gezondheid één van de uitgangspunten voor de samenwerking in de Mijnstreek.”
Regio marineren met Positieve Gezondheid
“Uitdragen van het gedachtegoed Positieve Gezondheid, stimuleren ambassadeurschap Positieve Gezondheid, aandacht voor de veranderende rol van professionals en inzetten op veranderend gezondheidsbesef (holistische benadering), is wat wij doen”, aldus Lijn1 Haaglanden. “We zien volop potentie en willen het bewustzijn hierop vergroten bij eerstelijnszorgverleners en samenwerkingspartners. Hierbij denken we niet in hokjes en werken we domeinoverstijgend.”
“Het is een voorwaarde om vanaf de start de verschillende domeinen mee te nemen in het ontwikkeltraject”, aldus Elaa, ROS in regio Amsterdam en Almere. Als aanjager en projectleider heeft de organisatie daarom begin dit jaar een inspiratiebijeenkomst georganiseerd voor professionals uit het medisch en sociaal domein in Almere. Dit najaar starten namelijk in twee wijken professionals uit het medisch en sociaal domein gezamenlijk aan een ontwikkeltraject. Met de betrokken partners wordt op stedelijk niveau gekeken hoe dit gedachtegoed verder gebracht kan worden.
Ook de Alliantie Positieve Gezondheid Zuid-Holland Noord werkt domeinoverstijgend. De alliantie vormt een beweging die eerstelijnszorgverleners en hun samenwerkingspartners marineert met het gedachtegoed, aldus Reos, ROS in de regio´s Haarlemmermeer, Amstelland, Zuid-Holland Noord en Midden-Holland. Vanuit de alliantie ontstaan allerlei initiatieven en activiteiten zoals interactieve leerateliers, bewonersbijeenkomsten, bestuurdersbijeenkomsten en gangmakersplatforms.
Informeren via theaters, whitepapers en trainings
Bekendheid begint misschien wel met informeren en trainen, zoals Mura Zorgadvies doet, ROS in de regio Gelderse Vallei en Gelders Rivierenland. Veel zorgverleners vinden het lastig hoe handen en voeten te geven aan het gedachtegoed. Daarom helpt Mura ze op weg met de Whitepaper ‘Oplossingsgericht werken: zo pas je persoonsgerichte zorg toe’. Het document brengt de vijf stappen van oplossingsgericht werken met de patiënt in beeld, voorzien van oplossingsgerichte voorbeeldvragen. Ook ontwikkelde Mura verschillende trainingen waarmee ze huisartsen, POH’s, assistenten en managers opleiden in Positieve gezondheidszorg en oplossingsgericht werken.
ROS Proscoop, actief in onder meer de regio´s Achterhoek, Drenthe, Flevoland, Salland en Vechtdal, doet dit via diverse (creatieve) bijeenkomsten. Via acht theatervoorstellingen in april en mei 2022 beleefden ruim duizend professionals, ambtenaren en inwoners het gedachtegoed. Ook lezingen, werksessies en trainingen behoren tot de activiteiten.
ROS Friesland start eerst nog met het in kaart brengen wat er nu al is en het opleiden van enkele ROS-adviseurs.
”Door de opleiding iPH volgen, willen wij meer verdieping in het thema krijgen en uiteindelijk een certificering.”
Ook heeft de organisatie een samenwerking opgestart om de Positieve Gezondheid-activiteiten in kaart te brengen. “Ons ROS-team biedt in samenwerking met de GGD, Fries Sociaal Planbureau en Campus Fryslân stagiairs van de Aletta Fryslân school hiervoor een stageplaats aan.”
Een enorme beweging creëeren
”Er zit veel energie”, concludeert Hesselmans. ”ROS´en doen iets met de ideeeën van professionals, betrekken burgers en kunnen helpen bij het maken van afspraken in de bestuurlijke context. Het geheel maakt of je succesvol bent. Het lijkt nu alsof we aan de vooravond van een opschaling staan. We kunnen een enorme beweging creeëren wanneer we alle activiteiten aan elkaar koppelen. Daar zijn we nu al mee begonnen, door bijvoorbeeld regionale voorbeelden landelijk te delen of partners te verbinden aan een beweging. Dat doen we overigens niet alleen, maar met lokale, regionale en landelijke partijen. En afhankelijk van de lokale context en vraag.”
